Elinden alınmış irade gerçek irade midir (Otomatik Portakal)

                                                                              Giriş

Son zamanlarda bazı okuduğum kitapları ve izlediğim filmleri tekrardan izlemeye başladım. Bunlardan birisi ise 1962 yılında Anthony Burgess'in yazdığı 1971'de Stanley Kubrick'in  sinemaya aktardığı İnsan beynini afallatan  bir  şah eser Otomatik Portakal'ın kendisidir.

Otomatik portakal hakkında: Kitap 60'lı yıllarda Britanya'daki  distopik durumu kitabın ana kahramanı Alex'in gözünden anlatmaktadır. Bu dönemde Gasp, cinayet ve suç çetelerinin hüküm sürdüğü dönemi Alex ve çetesine de ev sahipliği yapıyor. Alex 15 yaşında ergenliğe yeni girmiş olarak nitelendirilecek birisi olmasına rağmen çetesiyle beraber mekanları yağmalar ,Evsiz insanları döver hatta insanların evine gidip tecavüz ederler. Bir gün  grupta çıkan anlaşmazlık sonucu Alex kendini hapishanede bulur. Hikâye ise burada cazipleşmeye başlar. Alex hapishanede geçirdiği 2 yıl sonra ise Yeni bir yöntem uygulamaya başlarlar. Tekniğin ismi ise Ludovico Tekniğidir. Bu deneylerin gönüllülerinden birisi ise Alex'tir.

(Otomatik Portakal 1971)

 Ludovico Tekniği: Alex tedavi sırasında koltukta sabit duracak ve gözlerini hiç kıptırtmayacak şekilde seçilmiş filmleri izlemeye başlar. Bu filmler Şiddet içerikli ve savaş filmleriydi . Alex bu filmleri izlerken tedavi sırasında vurulan iğneler nedeniyle kendini kötü hisseder.-ve filmleri hissederken bu durum daha da ilerler. Böylece Bu tedavi gün ilerledikçe Alex'te daha başarılı şekilde ilerlenmiştir. Kitabın yazarı olan  Burgess burada Pavlov'un klasik koşullanma çalışmasından yararlanmıştır. Burada Pavlov ilk önce normal bir şekilde yemek verir. Bir süre köpeğe yemek vermez .Bir süreden sonra köpeğe zil yolu ile Yemek vermeye başlar daha sonra ise yemeğini verir. Bu deneyde zil çaldıktan kısa bir süre önce köpekte salya salgılanması incelenir. Buna benzer bir yöntem  gerçek hayatta da Uygulanmıştır. Aynı yıllarda Amerika da alkol, Uyuşturucunun bırakılması için Engellenme tekniğidir. Burada Elektrik şoku verilerek alkolden vazgeçilmeli istenir fakat tedaviden ziyade travmalara hatta intihara yol açmıştır.

 Tanrı iyi olmamızı mı iyiliği seçmemizi mi ister  :Tedavi sonucunda pratik olarak  Alex istenilen bir insan olabilmişse de Alex hala içinde kötülük barındıran bir suçludur. Burada yapılan tek şey ise Alex karakterinin özgür iradesinin elinden alınmasıdır. İradenin Elinde alınmasına iki tane perspektif ile bakarız. Birisi Papaz diğeri ise Bakanın perspektifidir. Papaz bir replikte olaya nasıl baktığını göz önüne serer.

-İyilik içten gelir, İyilik seçilen bir şeydir ve seçim yapamayan  insan olmaktan çıkar. Papaz başka bir replikte şunu der

-Tanrı iyiliği mi yoksa iyiliği seçmemizi mi ister.

Bakanın bakış açısı ise aynı politikacılar gibi Faydacı bir anlayışı benimsemiştir. Bakanın gözünde önemli olan iyilik değil suçun önüne geçmektir. Alex'in iyiliğinden ziyade suç oranlarına ve siyasetteki yer önemsenir. Olaya birden Alex'in gözünden bakacak olursak Alex sivil hayata geri döndüğünde İçinde hala  kötülük taşıyan fakat tedavinin gösterdiği  ağrılardan  dolayı dökememiştir.

Alex DeLarge:Alex karakteri kitapta çok yönlü yazılmış bir karakter. Şiddete yatkın bir karakter olsa da Sanat ve estetiğe duyarlı bir karakter ve ağzı laf yapan bir karakter. Çetede lider o olmasına rağmen üç arkadaşına da söz hakkı verir. Alex icraatlarını yaparken adeta bize sanat yapıyor hissiyatı veren bir karakter.Alex yaptığı eylemlerde bir mana barınmaz , zevk almak için yapan bir karakter. Kısacası Alex sosyopatiye yatkındır.

                                             (Alex DeLarge, Otomatik Portakal 1971)

Son:Filmin sonunda Alex ailesi tarafından kovulmuş yalnız adam halinde yaşar bir gün eski dostları ile karşılaşır fakat dostları  artık çete üyesi değildir. Alexi bir yere götürüp ona şiddet uygularlar .Filmin sonunda Alex son eylemini yaptığı eve gider. Burada gazeteci ile karşılaşır.Yaşlı gazeteci ev sahibidir onu eve alır çünkü tanımamıştır. Onun bu halini gören adam onun dinlenmesini ister. Alex evde dinlenirken intihar etmeye çalışır. Gazeteci hükümet karşıtıdır ve suçu bakana atar. Ağır yaralanan Alex ise eski haline yani hikayenin en başındaki kötü adama zihinsel olarak dönebilmiştir