Stoacılık
Giriş
Selam dostlar yine ben en son felsefe yazımdan beri uzun zaman geçmiş onu farkettim. Bugün size Felsefe tarihinin en önemli akımlarından olan Stoa felsefesini size anlatacağım. İyi okumalar
Stoacılık Nedir
Helenistik felsefe döneminde Felsefi akımlar Dörde ayrıldı.Epikürosçuluk, Septisizm, Yeni platonculuk ve Stoacılık. Bunlardan gözümüze çarpanlardan biri ise en çok stoa felsefesidir. Kıbrıslı Zenon'dan itibaren başlayan bu felsefi akım Roma Kralı Marcus Aurelius'un ölümüne yani MÖ 300-MS 180 arasında aktif bir felsefi okuldur. Stoa felsefesi Aristocu anlayış kadar felsefe'de önemli bir yere sahiptir fakat Aristocu anlayışın çoğu eseri çağımıza ulaşmışken Stoa felsefesi'nin çoğu felsefesi günümüze varmamıştı. Buna rağmen hem dünya tarihinde hem de Felsefe tarihinde önemli bir yer kaplayan bir akımdı. Stoa'da Hristiyanlar tarafından tutulan ve çağdaş filozoflara ışık tutmuştur. Başka bahsedilmesi gereken konu ise stoa okuludur.
Stoa Okulu
Stoa felsefesi hakkında bilgi veren stoa okulunun kurucusu Kıbrıslı Zenondur. Okul ve düşünce İsmini ise Stoa poikile'den almıştır. Yunancada Stoa Poikile Türkçede ,Revak anlamına gelir. Felsefede Stoa akımı üçe ayrılır
Eski STOCILAR
Zenon
Kleanthes
Khrysippos
Orta STOACILAR
Diogenes
Panetius
Poseidanos
SON STOACILAR
SENECA
EPİCTATOS
MARCUS AURELİUS
Gelin Bunların her birini teker teker yakından inceleyelim
ESKİ STOACILIK
Eski Stoa felsefesi Mö 322 ve 304 arasında süren bir felsefi dönemdir.En önemli temsilcileri ise Zenon, Kleanthes, Khrysippos'tur. Stoa'cılığın kurucusu olan Zenon'un hikayesi ise şöyledir.Zenon Fenike kökenli ticaret kökenli bir aileden gelmektedir. Ailesini bir deniz kazasında kaybettikten sonra kendini felsefeye vermiş ve bu alanda kendini yetiştirmiştir ve Atina'da Stoa Polikie'de felsefe eğitimi vermiştir ve böylece verdiği felsefe eğitimiyle iyice ünlenmiş halk ve yöneticiler arasında saygınlık kazanmıştır. Zenon yüksek seviyeli karaktere ulaşmak için çalışan, sade bir yaşam tarzı olduğunu söyleyen ve bunu uygulamayı ilke edinen bir filozof olarak hatırlanacaktır. Zenon büyük bir Sokrates hayranıdır. Sokrates'in savunmaları ve Sokrates'in anıları gibi eserlerini okumuştu ve kinik okulundan Sinoplu Diogenes'in yaşam tarzından etkilenmiş ve ilk eserlerini kinik öğretiye göre yazdığı söylenir. Zenon intiharın meşru olduğunu düşündüğünden dolayı hayatına son vermiştir. Bundan sonra Okulun başına Kleanthes geçmiştir.
Kleanthes o dönemde özellikle epikürcülerin ve Septiklerin Stoa öğretisine karşı gelmeye çalışmış bunlara karşı mücadele etmiştir. Kleanthes o dönemde kullanılan tabletleri satın alamayacağından dolayı Hocası Zenon'dan öğrendiklerini hayvan kemikleri üzerine yazmıştır. Kleanthes'te 100(Yüz) yaşından sonra Hocası zenon gibi hiç bir şey yemeyip kendini ölüme terketmiştir.En son olarak'ta Khrysippos geçmiş ve Stoa öğretilerini yaymaya devam etmiş
ORTA STOACILAR
Mö 2 ve 1.yüzyıllarda etkili olmuş.Bu dönemdeki temsilcileri ise Panetius,Diogenes ve Poseidonius'tur.Okul bu dönemde Felsefi akımları birbirine yaklaştırma eğiliminde olmuştur.Kendi fikirlerini platon ve aristo ile harmanlamışlardır.Böylece Eski stoa'ya göre daha ılımlı bir anlayış oluşmuştur.Orta Stoa'nın en önemli temsilcisi olan Panetius Rodos'ta doğmuş Atina,Roma,İskenderiye ve Batı afrika'da yaşamını sürdürmüştür.Panetius eski stoacıların fikrine karşı daha esnek durmuş ve kesinlikten ziyade olasılıklara dikkat etmiştir.Bu dönem'in diğer önemli şahsiyeti ise ise Suriyeli Poseidonius'tur.Poseidonius İnsan,Evren,Tanrı,Ahlak sorunları üzerine kafa yormuştur.Kendi fikirlerini ispatlamak için deneysel nitelikler ortaya koymuşlardır.
SON STOACILAR
Son Stoacılar Ms 1 ve 2.yüzyıllarda etkili olmuştur.Buna roma stoacılığı ve İmparatorluk stoacılığı da denir.En önemli temsilcileri Seneca,Epictetos ve Marcus aurelius'tur.Bunların en önemli özellikleri ise Stoa öğretisini hayatlarının merkezlerini almasıdır.Seneca Roma'daki felsefecilerden ders almış,Hoşgörülü fakat düşüncelerinden ödün vermeyen bir liderdir.Epictetos Hierapolis'te doğmuş bir köledir.İmparator nero'nın sekreteri olan Apaphrodites tarafından satın alınmış ve Apaphrodites öldükten sonra özgürlüğüne kavuştuktan sonra Köhne bir kulübede felsefe dersleri vermiş fakat yazılı bir eser bırakmamıştır.Dönemin en önemli yazarı ise Marcus aurelius'tur.Soylu bir aile'den de gelmenin etkisiyle erken yaşta felsefeyle 12 yaşında ise stoa felsefesiyle tanışan Marcus basit,sade bir hayat şekli benimsemiştir.Platonun bahsettiği filozof imparator kavramına en çok uyuşan devlet yöneticisidir.
Stoacı Felsefe tam olarak nedir
Stoacılar mantık,monistik fizik ve natüralist etik ideallerinden inşa edilen birleşik bir dünya aklı savunmuşlardır.Stoacılık yıkıcı duyguların üstesinden gelmek için özdenetim ve metanetin geliştirilmesini savunur.Stoa'cılığın birincil amacı bireyin kendini hem kendini geliştirmesi hem de etiğini geliştirmesidir.Diğer amaçları ise Öfkeden arınmak ve Diğer insanlarla eşit olmaktır.
Stoacı etik öğreti olarak deterministtir. Bu öğreti hakkında Cleanthes şöyle demiştir:İnsan arabaya bağlanmış bir köpek gibidir.Eğer akıllıysa onunla birlikte koşar demiştir.
Stoacı mantık:Zenonun öğretmenlerinden olan Diodorus Cronus Aristoteles'in terim mantığından farklı olarak Önerme mantığı kavramını bize sunmuştur.Daha sonra Hrippios stoacı mantık olarak bilinen Aristoteles'in sygollostic'ine karşı olarak kendi Sygollostic'ini geliştirmiştir.Hrisippos'un felsefi mantığı analitik felsefe ve modern matematiğin kurucusu olan Gottlub Frege ile benzerlikler gösterir.
Stoa Epistemolojisi :Stoacılar bilginin akıl yoluyla elde edileceğini öne sürdüler.Gerçek yanlıştan ayırtedilebilir pratikte bir yaklaşım yapılabilse dahi stoacılara göre duyular sürekli olarak duyumlar alır.Bunlar nesnelerden duyular aracılığıyla zihne geçen ve burada hayal gücünde izlenimler bırakır.Zihin bir izlenimi yakalama yeteneğine sahiptir.Nesnelerden duyular aracılığıyla zihne geçer ve burada hayal gücündeki titreşimler nedeni ile bilinçte iz bırakır.Zihin bir izlenimi yargılama yeteneğine sahiptir.Bu yetiyle doğru ve yanlışı algılarız.
Stoacı Fizik: Stoacılara göre evren aktif ve pasif olmak üzere ikiye ayrılır.Pasif evren durgun fakat her zaman harekete geçmeye hazır fakat kimse onu harekete geçirmezse harekete geçmeyeceği kesin olan maddedir.Aktif töz pasif töz üzerinde etkili olan akıllı bir esir ilke bir ateştir.Her şey kader yasalarına tabidir çünkü evren kendi doğasına ve yönettiği pasif maddenin doğasına göre hareket eder.İnsanların hayvanların ruhları bu ilkel ateşten yayılır.Stoacı teoloji kaderci ve natüralist bir panteisttir.3 büyük dinde Tanrı bireyseldir fakat burada Tanrı doğadır ve evrenin bütünlüğüyle özdeşleştirilir.
Stoacı Etik: Stoacı etiğin temeli iyinin ruhun kendi durumunda bilgelik ve özdenetimde yattığıdır.Bu nedenle bireyler tutkularından arınmalıdır.Tutku doğru muhakeme yapamamaktan kaynaklanan zihindeki rahatsız edici ve yanıltıcı bir güçtü.Stoacı Hrisippos'a göre tutkular değerlendirici yargılardır. Stoacılar için akıl mantığı kullanmak ve doğanın süreçlerini anlamak demekti.
Stoa felsefesinde tutkular: Stoa felsefesinde tutkular dört başlık altında.İncelenmiştir:Sıkıntı,Zevk,korku,şevket.Bu tanımlama Rodoslu Androkinos'un Tutkular üzerine yazdığı eserde yer almaktadır.
Sıkıntı:Sıkıntı,insanların depresyona girmeyi doğru bulduğu mantıksız bir kasılma veya kötü bir şeyin var olduğuna dair bir düşüncedir.
Korku:Korku beklenen bir tehlikeden irrasyonel bir kaçınmadır
Şehvet:Şehvet mantıksız bir arzu veya beklenen bir iyinin peşinden koşmadır,Gerçekte kötüdür.
Zevk:Zevk,Mantıksız bir şişme veya insanların sevinmeyi doğru bulduğu iyi bir şeyin mevcut olduğuna dair bir düşüncedir
Bu temel dört tutkunun duyguları ise aşağıdaki gibidir
Sıkıntı:Kıskançlık,Rekabet,Şefkat,Kaygı,Yas,Üzüntü,Keder,Ağıt,Depresyon,Umutsuzluk
Korku:Uyuşukluk,Utanç,İtimat,Şaşkınlık ve yüreksizlik
Şehvet:Öfke,Hiddet,Nefret,Düşmanlık,Gazap,Açgözlülük ve özlem
Zevk:Kötülük,Çoşku ve Gösteriş
Stoacılara göre intihar:İntihar insanın erdemli bir yaşam sürmesine engelse,Önemli bir acıya maruz kalınıyorsa intiharın uygun olduğunu söylerler.
Yorumlar
Yorum Gönder